|
.
|
|
3. Relatieschema + waardering
|
Een volgende stap is het bepalen van relaties
tussen onderdelen en het karakteriseren hiervan.
|
|
|
4. Typering
|
Aan
de hand van het programma van eisen en het relatieschema bepaal ik het totaal
concept. Ik kijk eerst naar wat ik in handen heb. Hoeveel kantooroppervlak
wordt er gevraagd? Is het een kantoor met bijfuncties of is het een zaal met
kantoren?
|
|
|
5. Maatverhoudingsonderzoek
|
Ik onderzoek mogelijke organisaties voor het
gebouw en verhoudingen van de gebouw onderdelen.
|
|
|
6. Stedebouwkundige context
|
Het geheel dat het onderzoek van het programma
van eisen heeft opgeleverd plaats ik in de stedenbouwkundige context. Hieruit komen
morfologische eisen voor de omgeving voort.
In een perspectiefje kijk ik of er wat van te maken
valt.
|
|
|
7. Vormtest
|
|
|
|
8. Doorsnede
|
Hierna begint de uitwerking in plattegronden en
doorsneden. Ik vind het heel belangrijk om dit direct in goede verhouding en
maatvoering te doen. Deze schetsjes vormen een verdere uitwerking van de ontwerpideeën
in mijn hoofd
|
|
|
9. Schets uit de losse hand
|
|
|
|
10. Schets met liniaal
|
|
|
11. Gevelonderzoek
|
Vervolgens
doe ik onderzoek naar kleur en textuur van de gevel. Er vinden talloze van deze
onderzoekjes vinden plaats. Als ik op iets belangrijks stuit dan maak ik daar
even een notitie van.
|
|
12. Ruimtelijke schets
|
Een ruimtelijke schets om weer te kijken of
het wat wordt.
|
|
|
13. Ander
ontwerpidee
|
Tijdens een studie naar een gebouwdetail kwam er
een ander ontwerpidee naar boven. Een aantal omgekeerde halve bollen die gangen
vormen door de ruimte die ze overlaten. Een leuk idee, een soort fascinatie;
iets voor een volgend ontwerp.
|
|
|
14. Context
|
Onderzoek naar de inpassing in de stedenbouwkundige
context, wat betreft entrée en ontsluiting
|
|
15.
Terugkeer van een idee
|
Op de hoek van de pagina komt het andere
ontwerpthema weer terug. Misschien zag ik hier ook een oplossing in, of was ik
onzeker over de oplossing waaraan ik werkte of was ik eenvoudigweg verliefd op
dit idee.
|
|
|
16. Toevoeging van functies
|
Het was toegestaan om enkele programma onderdelen
toe te voegen. Ik heb een aantal woningen en een bibliotheek toegevoegd. Voor
de woningen was natuurlijk geen verdere programma van eisen studie nodig; een
woning is een woning.
|
|
|
|
17. Onderzoek bibliotheek
|
Een eenvoudig ontwerponderzoek naar de
bibliotheek. De envelop ervoor was afkomstig uit het stadhuisontwerp. Verder
was het een kwestie van het programma hier inpassen. Ik heb het opgedeeld in
segmenten en heb toen het programma ingepast.
18.
Definitieve tekeningen
Tijdens het maken van de presentatietekeningen,
teken ik met een potlood en een pen in de hand. In mijn werkwijze reken ik
eerst voor ik teken, dus er gaat niet veel fout. Verder zie je voor dat je in
inkt begint al bij het opzetten van de hulplijnen of het goed of fout gaat.
Mijn schetsen zijn onleesbaar en introvert. Het ontwerpen op deze manier is
individueel.
Gebeurt dit schetsverslag normaliter in uw hoofd?
Dit is geen schetsverslag maar een uitgebreid
programma van eisen onderzoek; dat maak ik voor ieder ontwerp.
U laat uw ontwerpidee los op de stedenbouwkundige
context. Is dit een kenmerkende aanpak?
Ja, het programma van eisen levert een blokkendoos
die een reactie heeft met de locatie.
Wat vormt
een begininspiratie?
Mijn belangrijkste inspiratie ligt in een deadline.
Het naderende presentatiemoment dwingt keuzes af.
Een deadline forceert het idee, daar heb ik geen
bloemen of iets dergelijks voor nodig. Het is gewoon ploeteren. Met meer ontwerpervaring heb je meer vertrouwen
in je intuïtie. Ik heb maar één keer paniek gehad over het uitblijven van een
ontwerpidee; dat was in mijn studententijd. Dit was ook meteen de laatste keer.
Ik heb geleerd te vertrouwen dat ontwerpingevingen vanzelf komen. En verder heb
ik geleerd dat ontwerpen gewoon hard werken is.
Wat doet u
met een dood spoor?
Die beleef ik regelmatig. Maar dit wordt ondervangen
door mijn systematische werkwijze. Als ik op een dood spoor kom kan ik
eenvoudig terugbladeren in mijn programma van eisen onderzoek tot het moment
waarop het nog wel goed ging. Ik vind het belangrijk dat mijn onderzoek
consequent genoteerd en gedateerd wordt.
Tegenwoordig is dit niet meer nodig. Van de
Studentenhuisvesting De Struyck in
Den Haag heb ik maar één A4tje onderzoek. Alles wat er gebeurt, gebeurt direct
op de computer.
Met veel ontwerpervaring heb je geen schetsen
meer nodig; je kun maten in je hoofd optellen. Studenten kunnen dit nog niet;
ze hebben nog geen gevoel van maat: wat is 1.8m, wat is een toilet?
Wat was een
bepalende constraint?
In de praktijk zijn het programma van eisen, het
budget en de bouwmethode bepalend. En het beeld dat je hebt. Wat streef je na?
De overgang van programma van eisen naar beeld is gevoelsmatig: het geeft geen
beeld.
In India was ik gefascineerd door een rood
gebouw. Ik besloot dat mijn volgende gebouw rood moest worden. Dat was De Struyck
in Den Haag.
Toch
begin-inspiratie?
Natuurlijk word je beïnvloed door je omgeving.
Waarom doen alle jonge architecten hetzelfde? Men durft niet uit de conventie
te stappen het is een soort van mode. Vormconventie is een grotere constraint
dan het programma van eisen.
De studentenhuisvesting in Den Haag moest een
onconventioneel gebouw zijn, moest storen. Het is ook voor studenten. De gemeente
ging hierin mee.
Bent u zo ook niet onderdeel van die conventie?
Natuurlijk, maar ik ben me er wél van bewust. Een
architect kan ook niet zonder conventie. Architectuur is gewoon leerbaar.
Peutz, bijvoorbeeld, ontwierp in een jaar in alle Nederlandse stijlen. Dat werd
hem niet in dank afgenomen.
Op Bouwkunde is vorm te veel ideologisch
gekoppeld. Er zou een conventieoefening moeten komen, zodat studenten zich
bewust worden van die conventies. Als opdracht bijvoorbeeld: “ontwerp eens in
een jaren dertig stijl of de stijl van Gehry”. Als je studenten aan het begin
van hun studie vraagt wat ze mooi vinden komen ze met boerderettes enzovoort;
als je die vraag na zes maanden stelt krijg je als antwoord de Van Nelle fabriek
of zo.
Is uw
ontwerpproces methodisch?
Zeker, het programma van eisen en maat onderzoek
is navolgbaar. De vorm is niet systematisch ontwikkeld, de vorm is een gevonden
voorwerp, zoals de kleur in India. Soms is er een vormfascinatie zoals bij het
stadhuisontwerp.
De vorm komt plotseling. Bijvoorbeeld bij het
ontwerp voor de gevangenis in Schiedam, kwam er tijdens het bestuderen van het
programma van eisen ineens een vormidee; dit is het uiteindelijk ook geworden.
Het is een intuïtief proces rond de vraag: in welke vorm is het programma onder
te brengen?
In ons vak is er veel flexibiliteit in het onderbrengen
van functies; de relatie vorm-functie is zeer betrekkelijk in de architectuur.
Is architectuuronderzoek vergelijkbaar met dat
van IO?
Bij architectuur is de relatie tussen het pve (de
eigenschappen van het product) en de vorm niet vast. De mens is flexibel. Het gebruik
van architectuur wordt bepaald door gedrag, niet door ergonomie, zoals bij
Industrieel Ontwerpen. Gedrag laat zich minder makkelijk voorspellen en
onderzoeken. Richtlijnen van een hellingbaan voor een normaal mens zijn bijvoorbeeld
niet te geven. Slechts in gereduceerde vorm is de relatie tussen vorm en functie
te geven, bij de mens slechts in conventie. Vanuit Nederland kan ik geen huis
voor een indiaan in Zuid-Amerika ontwerpen, wel een geweer of een naald; hij
weet dan zelfs waarvoor het dient.
Daarom is architectonisch onderzoek zo moeilijk,
het laat zich niet toetsen. Het falen van een gebouw is altijd te compenseren.
En als het instort is het geen gebouw meer.
Het programma van eisen speelt een grote rol in
architectuur, maar is toch van secundair belang.
Waarom dan toch zoveel aandacht voor het
programma van eisen?
Ik ben een functionalist, gebouwen worden ook
functionalistisch beoordeeld. De (ruimtelijke) vorm van functie is de
conventie. Een burgemeester kan ook in een kantoor van 10 m2, in
plaats van 40 m2 functioneren.
Vormconventie is belangrijk; zonder zouden we niet kunnen ontwerpen. De
omschrijving van het slapen leidt niet tot een vorm van een slaapkamer, zelfs
niet tot de vorm van een bed.